Στα ιαματικά κρύβεται η ίαση του τουρισμού

Αναρτήθηκε από… kamena voyrla blogger

Ρεπορτάζ: Γιάννης Παπαδόπουλος
gpapadop@kerdos.gr

Εξαιρετικές προοπτικές ανάπτυξης παρουσιάζει ο ιαματικός / θερμαλιστικός τουρισμός στη χώρα μας, εφόσον τα υπουργεία Υγείας και Πολιτισμού-Τουρισμού κατανοήσουν τις νέες συνθήκες που διαμορφώνονται στην Ευρωπαϊκή Ενωση, καθώς σε 30 μήνες από τώρα οι θερμαλιστικές θεραπείες θα μπορούν να εκτελούνται ελεύθερα από τους Ευρωπαίους πολίτες σε άλλο κράτος-μέλος, υπό την προϋπόθεση, όμως, ότι το ίδιο θα πρέπει να προβλέπεται στο σύστημα υγείας του. Αυτή η νέα σελίδα στον θερμαλισμό διανοίγεται από την Οδηγία για την υγεία, που δημοσιεύτηκε στην επίσημη εφημερίδα της ΕΕ στις 4 Απριλίου 2011.

Ο δρ. Υδρογεωλογίας ΑΠΘ και επιστημονικός συνεργάτης του Συνδέσμου Δήμων και Κοινοτήτων Ιαματικών Πηγών Ελλάδας (ΣΔΚΙΠΕ) κ. Ζήσης Αγγελίδης, που μετέχει και στον Παγκόσμιο Οργανισμό Θερμαλισμού, μιλώντας στο «Κέρδος» υπογραμμίζει ότι τα δύο[.....]

συναρμόδια υπουργεία οφείλουν άμεσα να διαμορφώσουν ένα σύγχρονο θεσμικό πλαίσιο, που θα δίνει τη δυνατότητα στην κάθε λουτρόπολη και περιοχή με ιαματικές πηγές να αποκτήσει τη δική της ταυτότητα. Παράλληλα, οι επιχειρήσεις, δημοτικές και ιδιωτικές, που δραστηριοποιούνται σε αυτόν τον τομέα, πρέπει να αναγνωρισθούν, υπό τις ανάλογες προϋποθέσεις, ως πρωτοβάθμιες μονάδες υγείας, ώστε να μπορέσουν να δεχθούν Ευρωπαίους πολίτες για θεραπείες και, μάλιστα, με κάλυψη των ταμείων τους.

Ο κ. Αγγελίδης εκτιμά ότι τουλάχιστον 15 από τις 82 λουτρικές μονάδες, που λειτουργούν σε όλη τη χώρα, είναι ήδη σε θέση να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις της εποχής, καθώς έχουν γίνει οι ανάλογες επενδύσεις τα τελευταία χρόνια.

Επισημαίνεται ότι νομοσχέδια για τον ιαματικό / θερμαλιστικό τουρισμό στη χώρα μας «σέρνονται» εδώ και 15 χρόνια, αλλά κανένα δεν έφτασε στη Βουλή. Ο εκάστοτε υπεύθυνος υπουργός για τον τουρισμό αναγγέλλει νέο νομοσχέδιο, όπως συμβαίνει και τώρα, με τον υπουργό και υφυπουργό Πολιτισμού και Τουρισμού κκ. Π. Γερουλάνο και Γ. Νικητιάδη να αναγγέλλουν την ψήφισή του (σύμφωνα με τις εξαγγελίες τους έπρεπε ήδη να έχει ψηφισθεί στο θερινό τμήμα...), αλλά μέχρι τώρα δεν έχει προχωρήσει. Κατά τον κ. Αγγελίδη, το σχέδιο νόμου στηρίζεται σε παλαιότερα δεδομένα και εάν δεν τροποποιηθεί δεν έχει κανένα λόγο να γίνει νόμος, αφού είναι ξεπερασμένο.

Χαρακτηριστικό, πάντως, του... μη ουσιαστικού ενδιαφέροντος της πολιτείας για την ανάπτυξη του ιαματικού / θερμαλιστικού τουρισμού είναι ότι στις 24 Αυγούστου στην Ιταλία πραγματοποιείται συνάντηση του Παγκόσμιου Οργανισμού Θερμαλισμού και από ελληνικής πλευράς μετέχει μόνο ο κ. Αγγελίδης, που έχει συνηθίσει αυτήν την εθνική... μοναξιά σε ανάλογες διεθνείς εκδηλώσεις. Το μόνο παρήγορο είναι ότι οι ξένοι σέβονται την κουλτούρα και την παράδοση της χώρας μας σε αυτόν τον τομέα και διάκεινται πολύ θετικά απέναντί μας.

Σύμφωνα με τα στοιχεία του κ. Αγγελίδη, μόνο στις 15 χώρες της ΕΕ υπάρχουν 1.700 λουτροπόλεις, που δέχονται ετησίως 24 εκατ. επισκέπτες, είτε από ασφαλιστικά ταμεία ή μεμονωμένα, για λόγους σωματικής και ψυχικής υγείας. Αντιλαμβάνεται ο καθένας ότι η Ελλάδα μπορεί να διεκδικήσει ένα μερίδιο από αυτή τη σημαντική πίτα ιαματικού/θερμαλιστικού τουρισμού. «Σήμερα με την ενοποίηση του διεθνούς χώρου, την ενοποίηση του οικονομικού χώρου, την παγκοσμιοποίηση των αγορών και την οικολογική κρίση παρατηρούμε μία φιλική στάση και προσέγγιση του ανθρώπου στις φιλικές μορφές αγωγής υγείας. Η ευεξία, η πρόληψη, η αποκατάσταση με χρήση ιαματικών φυσικών πόρων σε κατάλληλες εγκαταστάσεις κερδίζουν έδαφος», επισημαίνει ο κ. Αγγελίδης.


ΤΟ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ

Μία χαρτογράφηση της υπάρχουσας κατάστασης στον ιαματικό/θερμαλιστικό τουρισμό της χώρας ολοκληρώθηκε πριν από λίγες ημέρες από την ομάδα Περιβάλλοντος του Ινστιτούτου Αστικής και Αγροτικής Κοινωνιολογίας του Εθνικού Κέντρου Κοινωνικών Ερευνών (ΙΑΑΚ/ΕΚΚΕ) σε συνεργασία με το Σύνδεσμο Δήμων και Κοινοτήτων Ιαματικών Πηγών Ελλάδας (ΣΔΚΙΠΕ).

Το πρόγραμμα με τίτλο «Ιαματικές πηγές και λουτρότοποι - Ελληνικός θερμαλισμός» συγκέντρωσε και όλη τη σχετική ελληνική βιβλιογραφία, ενώ κατέγραψε τις εγκαταστάσεις, την απασχόληση και την επισκεψιμότητα στις λουτρικές μονάδες που υπάρχουν ανά την επικράτεια. Τα βασικά συμπεράσματα της έρευνας είναι τα ακόλουθα:

α) Ο ιαματικός / θερμαλιστικός τουρισμός εμφανίζει ανοδική τάση και ευοίωνες προοπτικές, εφόσον αυξάνεται συνολικά η επισκεψιμότητα κατά 15,38% μεταξύ των ετών 2005 και 2009 και παράλληλα το 51% των λειτουργούντων ατομικών λουτήρων έχει εγκατασταθεί κατά την τελευταία 10ετία.

β) Τα στοιχεία απασχόλησης κατά το 2009 αποτυπώνουν τη σχέση αναλογίας εποχικών/μονίμων σε 5:1. Αυτή όμως, η μέση αναλογία διαμορφώνεται ως συνισταμένη αντίθετων τάσεων και συγκεκριμένα των ιδιωτικών επιχειρήσεων (με αντίστοιχη αναλογία 2:1) και των δημοτικών επιχειρήσεων και μονάδων της Εταιρείας Τουριστικών Ακινήτων -ΕΤΑ (με αντίστοιχη αναλογία 12:1).

Η μορφή απασχόλησης (εποχική ή μόνιμη) σχετίζεται ευθέως με το χρονικό διάστημα λειτουργίας των επιμέρους λουτρικών μονάδων εντός του έτους (συνεχής ή εποχική λειτουργία). Ως προς τους εργαζομένους να προσθέσουμε την επισήμανση του κ. Αγγελίδη για την ανάγκη λειτουργίας Σχολής Θερμαλιστικών Σπουδών, ώστε να αναδειχθούν επαγγελματίες που θα προσφέρουν εξειδικευμένες υπηρεσίες στους επισκέπτες.


γ) Η εικόνα του ιαματικού / θερμαλιστικού τουρισμού κατά Περιφέρεια αναδεικνύει την ιδιαίτερη βαρύτητα του ρόλου των Περιφερειών Κεντρικής Μακεδονίας και Στερεάς Ελλάδας. Είναι χαρακτηριστικό ότι στις μονάδες της Στερεάς Ελλάδας (κυρίως της Αιδηψού, αλλά και των Καμένων Βούρλων και του Πλατυστόμου) συγκεντρώνονται υψηλά σχετικά μερίδια στα στατιστικά δεδομένα που αφορούν και τις τρεις εξεταζόμενες προσδιοριστικές παραμέτρους, δηλαδή:

- Στον αριθμό εισιτηρίων (επισκεψιμότητα) το 36,24% του συνόλου για την 5ετία 2005-2009.

- Στον αριθμό των απασχολουμένων το 39,42% του συνόλου κατά το 2009. Εδώ παρατηρείται η ιδιομορφία ότι τα αντίστοιχα ποσοστά της Περιφέρειας Στερεάς Ελλάδας είναι 67,31% επί των μονίμων και 33,65% επί των εποχικών.

- Στις εγκαταστάσεις το 42,3% των ατομικών λουτήρων, το 48,9% των ατομικών υδρομασάζ, το 22,45% των ομαδικών λουτήρων, το 55% των ομαδικών υδρομασάζ και το 42,3% στις υπαίθριες πισίνες. Εδώ, αξιοσημείωτη είναι η δυναμική της περιοχής εάν συνυπολογισθεί και το γεγονός ότι το μεγαλύτερο τμήμα των εγκαταστάσεων κατασκευάστηκε κατά την τελευταία 10ετία.


Αντιστοίχως, στην Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας:

- Στον αριθμό εισιτηρίων (επισκεψιμότητα) το 27,32%.

- Στον αριθμό των απασχολουμένων το 27,36%.

- Στις εγκαταστάσεις το 10,3% των ατομικών λουτήρων, το 23,5% των ατομικών υδρομασάζ, το 22,45% των ομαδικών λουτήρων, το 35% των ομαδικών υδρομασάζ και το 15,38% στις υπαίθριες πισίνες. Και εδώ ο χρόνος κατασκευής είναι κυρίως η τελευταία 10ετία.


δ) Οσον αφορά τη νομική μορφή του φορέα εκμετάλλευσης στο σύνολο των 82 επιχειρήσεων:

- Οι 38 είναι δημοτικές (46,34%).

- Οι 37 είναι ιδιωτικές (45,12%).

- Οι 7 λειτουργούν υπό τη διαχείριση της ΕΤΑ (8,54%).


Κατά Περιφέρεια όμως, η εικόνα αυτή διαφοροποιείται σημαντικά. Ετσι, στις Περιφέρειες Ανατολικής Μακεδονίας-Θράκης, Κεντρικής Μακεδονίας, Δυτικής Μακεδονίας, Ηπείρου, Θεσσαλίας, Δυτικής Ελλάδας και Βορείου Αιγαίου κυριαρχεί η μορφή της δημοτικής επιχείρησης. Αντιθέτως, στη Στερεά Ελλάδα και στην Περιφέρεια Αττικής κυριαρχεί η μορφή της ιδιωτικής επιχείρησης.

Για τη διαμόρφωση της συνολικής εικόνας πρέπει να ληφθούν υπόψιν οι ιδιαιτερότητες κάθε Περιφέρειας, αλλά και κάθε επιμέρους εκμετάλλευσης, δεδομένου ότι ο τρόπος λειτουργίας, ο χρόνος έναρξης της λειτουργίας κάθε μονάδας, η νομική μορφή του φορέα εκμετάλλευσης, η συνεχής ή εποχική λειτουργία κ.λπ. συμβάλλουν καθοριστικά στην υφιστάμενη κατάσταση, αλλά και στις διαφαινόμενες προοπτικές.

Η συνολική εικόνα κατά Περιφέρεια διαμορφώνεται με βάση το συσχετισμό των εισιτηρίων (της επισκεψιμότητας) κατά την πενταετία 2005-2009 με τον χρόνο κατασκευής/ανακατασκευής των λουτρικών εγκαταστάσεων. Στην Ανατολική Μακεδονία και Θράκη, στη Δυτική Μακεδονία, στη Δυτική Ελλάδα, στην Πελοπόννησο και στο Νότιο Αιγαίο η επισκεψιμότητα παρουσιάζεται σταθερή κατά την πενταετία 2005-2009, ενώ παράλληλα στις Περιφέρειες αυτές δεν έχει γίνει κατασκευή/ανακατασκευή των λουτρικών τους εγκαταστάσεων κατά την τελευταία δεκαετία.

Η Ηπειρος παρουσιάζει μικρή αύξηση επισκεψιμότητας (7%) και το Βόρειο Αιγαίο αντίστοιχη (6%), αν και ούτε στις Περιφέρειες αυτές επεκτάθηκαν ή ανανεώθηκαν οι λουτρικές τους εγκαταστάσεις. Αντιστοίχως, η Κεντρική Μακεδονία εμφανίζει σημαντική αύξηση εισιτηρίων (κατά 41,3% εντός της πενταετίας 2005-2009), παράλληλα με μεγάλου εύρους κατασκευή/ανακατασκευή των εγκαταστάσεων, εφόσον το 65,6% των ατομικών λουτήρων επεκτάθηκε/ανανεώθηκε από το 2000 και έπειτα, το 92% των ατομικών υδρομασάζ πρωτοκατασκευάστηκε στη δεκαετία 1990-1999, όπως και το σύνολο των ομαδικών λουτήρων και υδρομασάζ.

Παρόμοια εικόνα, όσον αφορά τις εγκαταστάσεις, εμφανίζεται και στη Στερεά Ελλάδα, όπου το 47,3% των ατομικών λουτήρων, το 55,6% των ατομικών υδρομασάζ και το σύνολο των ομαδικών λουτήρων και ομαδικών υδρομασάζ κατασκευάζεται μετά το 2000. Ομως, στα εισιτήρια, μετά την αυξητική τάση μεταξύ 2005-2007 (άνοδος κατά 12,4%) παρατηρείται ελαφρά κάμψη κατά τα έτη 2008 και 2009.

Η επέκταση/ανανέωση των εγκαταστάσεων στην Αττική (με το 84,6% να έχει χρόνο κατασκευής μετά το 2005, κυρίως λόγω της νέας μονάδας στα Μέθανα) δεν επιφέρει αύξηση της επισκεψιμότητας, με τα εισιτήρια να κυμαίνονται στα ίδια επίπεδα κατά την πενταετία 2005-2009. Τέλος, η Περιφέρεια Θεσσαλίας με το 41% των εγκαταστάσεων να έχει επεκταθεί/ανανεωθεί από το 2000 και έπειτα, εμφανίζει αύξηση επισκεψιμότητας κατά 11,4%.

Συμπερασματικά, επισημαίνεται στην έρευνα, η δυναμική του ιαματικού / θερμαλιστικού τουρισμού είναι ελπιδοφόρος, καθόσον η ζήτηση υπηρεσιών παρουσιάζει αυξητική τάση, παρ’ ότι η εκμετάλλευση πηγών στο μέγιστο γίνεται μόνο τα τελευταία χρόνια και μάλιστα όχι σε όλες τις πηγές.
Κατά συνέπεια, δεδομένου ότι τα περιθώρια ανάπτυξης και αξιοποίησης των ιαματικών πηγών δεν έχουν εξαντληθεί, ο θερμαλισμός / τουρισμός μπορεί να συμβάλει περαιτέρω στη γενικότερη τουριστική προοπτική της χώρας, σε συνδυασμό με τα οφέλη που θα επιφέρει η συνέργεια με άλλες αποδοτικές μορφές τουριστικής εκμετάλλευσης.

Επισημαίνεται ότι στο πλαίσιο της έρευνας αναζητήθηκε και συγκεντρώθηκε βιβλιογραφικό υλικό για το θέμα μετά από ηλεκτρονική αναζήτηση σε 8 βιβλιοθήκες και επί τόπου επίσκεψη σε 4 σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη. Το αποτέλεσμα ήταν να εντοπιστούν 182 εκδόσεις από το 1834 έως σήμερα.

Παράλληλα, έγινε χαρτογράφηση των ιαματικών πηγών και των λειτουργουσών μονάδων στον ελλαδικό χώρο (με χρήση του Google Earth). Αξιοσημείωτο ότι το πρόγραμμα υλοποιήθηκε χωρίς χρηματοδότηση, με ίδιους πόρους του ΕΚΚΕ.


Ιαματικές πηγές από την αρχαιότητα

Με βάση τα στοιχεία, 19 ιαματικές πηγές (στις οποίες λειτουργούν σήμερα λουτρικές μονάδες) ήταν γνωστές από την αρχαιότητα (αρχαιοελληνικοί και ρωμαϊκοί χρόνοι). Από αυτές, οι 5 λειτουργούν αδιάλειπτα, ενώ άλλες 14 διέκοψαν κάποια χρονική στιγμή τη λειτουργία τους και επαναλειτούργησαν σε μεταγενέστερες χρονικές περιόδους (από το 1830 και έπειτα).

Επίσης, 3 πηγές ήταν γνωστές από την εποχή του Βυζαντίου και άλλες 8 από την εποχή της Τουρκοκρατίας. Κατά τη νεότερη ιστορία (από το 1830 και έπειτα) αξιοποιήθηκαν λειτουργικά 20 ακόμη ιαματικές πηγές εκ των οποίων 5 πηγές κατά το 19ο αιώνα, 8 πηγές στις αρχές του 20ού (1900-1929) και 7 πηγές (1930 έως σήμερα).

- Υπάρχουν 27 λουτρικές μονάδες με εμβαδόν εγκαταστάσεων περίπου ίσο με την αντίστοιχη συνολική έκταση (ποσοστό 39,7%). Από αυτές, οι 18 είναι ξενοδοχειακές εγκαταστάσεις (με δική τους πηγή ή με παροχή από τον ΕΟΤ) από τις 20 συνολικά της περιοχής Αιδηψού. Υπάρχουν 14 μονάδες με έκταση έως 9 στρέμματα (20,6%), 15 μονάδες που λειτουργούν εντός συνολικής έκτασης ίσης με 10-59 στρέμματα (ποσοστό 22,1%) και 8 μονάδες με έκταση άνω των 60 στρεμμάτων (11,8%).

Από τις 68 λουτρικές μονάδες που απάντησαν στο ερωτηματολόγιο, οι 66 παρέχουν στους επισκέπτες τους λουτροθεραπεία (97,1% του συνόλου). Κατά συνέπεια, η λουτροθεραπεία είναι η βασικότερη παρεχόμενη υπηρεσία. Επίσης, 31 μονάδες παρέχουν προγράμματα και υπηρεσίες που συντελούν στη δημιουργία αισθήματος ευεξίας (ποσοστό 45,6%), 26 μονάδες παρέχουν υπηρεσίες βελτίωσης της φυσικής κατάστασης (ποσοστό 38,2%) και επίσης 26 μονάδες παρέχουν προγράμματα προληπτικής υγιεινής (ποσοστό 38,2%). Τέλος, 16 μονάδες περιλαμβάνουν στις παρεχόμενες υπηρεσίες τους την ποσιθεραπεία (23,5%), 9 μονάδες την εισπνοθεραπεία (ποσοστό 13,2%) και 7 μονάδες την πηλοθεραπεία (ποσοστό 10,3%).

Επίσης, στις 21 μονάδες υπάρχει 12μηνη συνεχής λειτουργία (30,9% των μονάδων), ενώ στις 47 η λειτουργία είναι εποχική (69,1%) και αφορά τη χρονική περίοδο 15/6-15/10 κάθε έτους. Η συνεχής λειτουργία χαρακτηρίζει κυρίως τις δημοτικές επιχειρήσεις της Κεντρικής Μακεδονίας (ποσοστό 33,3% του υποσυνόλου) και τις ιδιωτικές επιχειρήσεις της Αιδηψού και ευρύτερα της Στερεάς Ελλάδας (ποσοστό 28,6%). Σε 12μηνη βάση λειτουργούν και οι δημοτικές επιχειρήσεις της Ανατολικής Μακεδονίας, Βορείου Αιγαίου, Ηπείρου και Πελοποννήσου, καθώς και μία ιδιωτική επιχείρηση στην Περιφέρεια Αττικής.

Το σύνολο των ατομικών λουτήρων στις εγκαταστάσεις των μονάδων που λειτούργησαν το 2009 σε πανελλαδική κλίμακα ανέρχεται σε 1.209. Υπάρχουν επίσης - σε πανελλαδική βάση - συνολικά 49 ομαδικοί λουτήρες, καθώς και 20 ομαδικά υδρομασάζ (όλα με χρόνο κατασκευής μεταγενέστερο του 1990).

Η κατασκευή ομαδικών λουτήρων και ομαδικών υδρομασάζ αποτελεί έκφραση των νέων τάσεων στον χώρο του θερμαλιστικού τουρισμού. Η πρακτική αυτή υιοθετήθηκε κυρίως από τις μεγάλες ιδιωτικές μονάδες της Αιδηψού και από τις δημοτικές επιχειρήσεις της Κεντρικής Μακεδονίας, διευρύνοντας έτσι το είδος των παρεχόμενων υπηρεσιών και προσελκύοντας νέους επισκέπτες.

kerdos.gr